Ajab odamman-da. Men ushlagan tovuqning patini yulib qo‘yganlar ham bor ekan bu dunyoda.
Yaqinda ishxonada xunob bo‘lib o‘tirsam, kotiba bir kishi meni so‘rab kelganini aytdi. Biror tanish yo‘qlab kelgandir-da, deb o‘ylab, kirsin, dedim.
Bir odam iymanib kirdi, salom berdi. Soch-soqoli o‘sgan, yuz-qo‘liga to‘rt-besh kundan beri suv tegmagani ko‘rinib turibdi. Egnida eski kostyum, ko‘ylagining bir yoqasi chiqib ham turibdi. Tanimadim.
Hol-ahvol so‘rashgach:
— Xo‘sh, xizmat uka, — dedim.
— Shu, aka, ozroq yordamingiz kerak, — deya gap boshladi u. — Oxirgi paytlar har zamonda ro‘zg‘orim qiynalib qoldi.
— Har zamonda?
— Yo‘q, tez-tez, deganim…
— Nima bo‘ldi o‘zi?
— Ish so‘rab keluvdim.
— E, shunday demaysizmi? — dedim uning gapga no‘noqligidan ensam qotib. — Ish, ish… Bizda yo‘q-ku?
— Aka, firmangizda ish ko‘p deb eshitgandim, iltimos, yo‘q demang.
Qarasam, u azbaroyi kuyunib-o‘tinib so‘rayapti. Borgan sari qorayib, yuz-ko‘zidagi Qam-anduh alomatlari kuchayib ketyapti. Juda qiynalgan ekan, deb o‘yladim. «Kel, shu bechoraga bir yordam qilay, savob bo‘ladi!»
—O’zingiz nima ish qilasiz? Kasb-koringiz nima?
— Men texnikumni bitirganman, mexanikman.
— E, mutaxassisligingiz chatoq-ku? Bizniki savdo tashkiloti bo‘lsa…
— Qorovullikka bo‘lsayam oling, aka, – chin dildan yalindi u. — Men… har zamonda… yaxshi ishlayman!
— «Har zamonda» deysizmi?
— Yo‘q, har doim. Har zamonda shunday deb yuboraman-da, endi…
— Ayni paytda farroshning o‘rni bo‘sh, u kuni kecha dekretga ketdi. Keyin… o‘rinbosarim ham vakant… Yana..
— Men o‘rinbosar ham bo‘laveraman, har zamonda! — ko‘zlari chaqnab ketdi uning. Keyin gapimni bo‘lganidan sal xijolat tortdi, shekilli, nigohlarini tuflisining uchiga qaratdi.
— Mutaxassisligingiz…
— Ishonuvring, bir kirishsam, uddalay olaman, har zamonda! — gapimni ilib ketdi yana u. — Agar ishonsangiz, men ilgari glavniy mexanikning zami edim. Tashkilotimiz yopilib, har zamonda… ishsiz qoldim.
— Savdoni tushunasizmi, o‘zi?
— Tushunaman… har zamonda!
— Yo‘q, bizda doim tushunish kerak bo‘ladi, uka, — deya hazilga burdim.
— Doim tushunaman, har zamonda… — dedi uyam soxta jilmayib.
Endi jahlim chiqdi:
— Uka, iloji bo‘lsa, shu sabil qolgur «har zamonda»ni qo‘shmay gapiring, iltimos. ChalQitayapti odamni.
— Xo‘p. O’rganish bo‘p qolgan, aka, uzr, har zamonda…
— Bo‘lmasa, uka, sizni o‘rinbosarlikka ololmaymanu, lekin bir ilojini qilarmiz.
Shunday deb «otdelkadr» raqamlarini terdim. Yaqinda qishloqdan ko‘chib ketgan bir bo‘lim boshlig‘ining o‘rni haliyam bo‘sh ekan. Shunga olmoqchi bo‘ldim.
— Umringizdan baraka toping, aka, har zamonda, — dedi u suyunib.
Aytishga aytdimu, uning qo‘lidan biror ish kelishiga shubhalanib turgandim. Axir, o‘zingiz bilasiz — mexanika qayoqda-yu savdo qayoqda!
Yana o‘yladim: bechora, yaxshi ishidan ayrilib, qiynalgan ekan. Ko‘zi ochilgan bo‘lsa, endi tinimsiz ishlab, o‘rganib ketar. Bo‘shatish bo‘lsa, xamirdan qil sug‘urganday-ku!
Xullas, uni tabriklab, qo‘lini siqib qo‘ydim. Ertadan boshlab ishni boshlashi mumkinligini aytdim.
U o‘zida yo‘q xursand, ishshayib, qayta-qayta rahmat aytdi. Keyin xuddi tomdan tarasha tushganday so‘radi:
— Aka, uzr, qaysi kunlari ishlaymiz o‘zi?
— Har kuni! — dedim.
— Ishlaymiz, ishlaymiz, har zamonda… — dedi u qullik qilar ekan. Keyin yana tilga kirdi: — Yana bir gap so‘rasam maylimi?
— So‘rang.
— Shu… shu, oylik ham berasizmi?
— Beramiz, — dedim soddaligidan kulib. — Ishlaganingizdan keyin olasiz-da!
— O’ar oyda berasizmi, har zamonda?
— O’ar oy beramiz, xavotir olmang, uka! Ishlasangiz bo‘ldi.
— Erkakcha gapingizmi bu? — tirjaydi yangi xodim.
— Erkakcha gapim! – dedim bo‘sh-bayov bo‘lim boshliQining yelkasiga qoqib.
— Gapdan tonish yo‘g‘-a, har zamonda? — savollar qaynar xumchasi biqirlab ketdi uning.
— He-e-ech qa-chon! — dedimu gapga nuqta qo‘ydim.
Shunday qilib, u ertasi kuni bir keldi-yu ikki hafta yo‘q bo‘lib ketdi. Oylik beriladigan kuni paydo bo‘ldi. Jahl otiga mingan ekanman, shu zahotiyoq majlis o‘tkazib, bunday mas’uliyatsiz, surbet xodimning ta’zirini berib, sharmanda qilib, ishdan haydamoqchi bo‘ldim.
Qarasam, u tirjayib o‘tiribdi. Battar tutaqib ketdim.
— Sarmanov, turing o‘rningizdan! Nega iljayasiz? — dedim vajohatim ortib.
U ishshayib o‘rnidan turdi.
— Nega ishga kelmadingiz shuncha vaqt?
— Keldim-ku, har zamonda…
— Ishga kirgandan keyin turqingizni atigi bir marta ko‘rsatdingiz?!
— Ikki marta…
— O’chiring ovozingizni!
U jim bo‘ldi. Jahlim borgan sari chiqib ketyapti.
— Yozing arizangizni!! — dedim. — Bugundan boshlab bu yerda qorangizni ham ko‘rmayin! Oylik-poylik berilmaydi, hayf sizga!
— O’echam unday qilolmaysiz, aka! — dedi u. — Axir ikkovimiz kelishgan edik-ku?
— Nima deb kelishgan ekanmiz?
— Men har zamonda ishlayman, deganman, siz, yaxshi, ma’qul, degansiz. Men har oyda oylik berasizmi, har zamondami, deb so‘raganman. Siz har oyda, degansiz.
— Kelishuvimiz bo‘yicha siz ishlashingiz kerak edi!
— Kechirasiz, kelishuvimiz bo‘yicha men har zamonda ishlab, har oyda maosh olishim kerak!
— Qanaqasiga?
— Erkakchasiga…. — dedi u ko‘rsatkich barmog‘ini sirli qilib tepaga niqtab.
Shu so‘zni eshitdimu, o‘sha suhbat yodga tushib, tilimni tishladim.
Va men har qanday vaziyatda ham tezkor qaror qabul qila oladigan rahbar sifatida bo‘lim boshlig‘ini, ya’ni, tilginangga chipqon chiqqur Sarmanovni ishdan… bo‘shatmadim!
Shunaqasi ham bo‘lib turarkan, har zamonda…
Jasur Kengboev.
«Oila davrasida» gazetasining veb-saytidan olindi.
SHERLAR.NET
